Gioconda

     Bardzo lubi spacery na starym mieście. Nazwał je pomem – powolnym obchodem miasta. Zaczyna na Gołębiej a kończy na Krzywej – brukowanej kocimi łbami uliczce, która łączy mały rynek z placem targowym. Po jednej stronie uliczki stoją piętrowe kamieniczki z czerwonej cegły, z niewielkimi okienkami, często zamurowanymi, natomiast po drugiej wznosi się niewysoki, porośnięty bluszczem, czterometrowy mur z szarego piaskowca. Gdy idzie tym swoistym tunelem, doznaje  dziwnych uczuć. Nie potrafi ich ani określić, ani tym bardziej nazwać. Wie, że są, że sprawiają mu przyjemność, że stały się jego przyzwyczajeniem i potrzebą, bez których nie może się obejść. To jest ten impuls, dla którego każdy spacer na starym mieście kończy właśnie tutaj, na Krzywej. Kilka miesięcy temu zauważył, że niektórzy mieszkańcy z osiedla też spacerują jego uliczką. Nie jest ich wielu. Pięć, może sześć osób, w większości starszych, samotnych mężczyzn. Ich przechadzki, jak się  zorientował, również nie są bezcelowe. Oni także doznają na Krzywej dziwnych uczuć. Częste spotkania z nimi sprawiły, że rozpoznaje ich z daleka po ich sylwetkach, a nawet ruchach. Mimo, że na osiedlu nie zamienili,  jak dotąd,  ze sobą nawet jednego słowa, kiedy spotykają się na Krzywej, uśmiechają się i kłaniają się, jakby byli dobrymi znajomymi. Te ich pełne serdecznej wylewności zachowania sprawiają wrażenie, że są w bardzo bliskich stosunkach, że łączy ich jakaś tajemnica. I tak rzeczywiście jest. Łączy ich brukowana kocimi łbami uliczka na starym mieście, uliczka, na której każdy inny, poza nimi, staje się dla nich natychmiast intruzem.
     On również nie darzy obcych sympatią. Budzą w nim niepokój i niechęć. Szczególnie ci idący środkiem jego uliczki z podniesionymi głowami, patrzący na niego z góry, nazbyt głośni i nachalnie ciekawscy. Unika ich. Schodzi im z drogi, skręca w pierwszą bramę, kryje się w mrocznym zaułku i czeka cierpliwie, aż przejdą.
     Ten, którego spotkał na Krzywej w kwietniowe popołudnie, zamiast uprzedzenia, wzbudził w nim nieodpartą ciekawość. Być może ze względu na zachowanie. Szedł bowiem powoli, stopy stawiał ostrożnie, jakby macał nimi przed sobą drogę, albo liczył kroki odmierzając sobie tylko wiadomą odległość.
     Poszedł za nim bez wahania poruszony, z bijącym mocno sercem.
     Obeszli stare miasto zataczając duże koło. Tamten szedł z przodu, on kilka kroków za nim w bezpiecznej odległości. Intrygowało go zachowanie obcego. Szedł uliczkami starego miasta ocierając się o ściany kamieniczek, skradał się pod nimi, czasami przystawał na krótką chwilę i przywierał do muru, jakby chciał się z nim stopić i stać się niewidzialnym. Kiedy dochodzili do rogu uliczki, zatrzymywał się, wychylał ostrożnie głowę, jakby chciał się upewnić, że za rogiem nikt się na niego nie zaczaił i dopiero upewniwszy się, że tak jest rzeczywiście, ruszał dalej.
     Ciekawiła go i bawiła zarazem ta dziwaczna, surrealistyczna sytuacja. Nie śpieszyło mu się. Do mieszkania w bloku nie chciało mu się wracać. Samotność wśród czterech ścian, pośród doskonale znanych odgłosów dochodzących z mieszkań sąsiadów, doskwierała mu tak bardzo, że stała się trudną do zniesienia. Poszedł więc za tamtym ze zwykłej ciekawości, dla zabawy. Poszedł za nim, bo nie chciał wracać do pustego mieszkania.
     Kusiło go, żeby przyśpieszyć kroku, wyminąć tamtego i przechodząc obok niego zajrzeć mu w oczy, a potem wyprzedzić go, wystawić zza rogu ulicy swoją głowę i ujrzeć „to” wcześniej od niego. Ale jak to zrobić, zastanawiał się gorączkowo. Przejść obok obojętnie, jak gdyby nigdy nic? A może zatrzymać się, ot, tak od niechcenia i zagadnąć go o cokolwiek, żeby tylko mieć pretekst do nawiązania rozmowy? Ale, od czego zacząć? Ważne jest pierwsze słowo. Najważniejsze. Jakie słowo? Co ma powiedzieć? I co powinien mieć wtedy w oczach, żeby tamtego do siebie nie zniechęcić albo, co gorsza, żeby go broń Boże nie zrazić. I jak powinien zrobić, żeby to, co będzie do niego mówił, było szczere, płynęło z głębi serca, pozbawione było natrętnej ciekawości.
     Szedł za nim ogarnięty wątpliwościami, rozkojarzony, bezradny, gdy zza kamienicy, na rogu Krzywej, wyszła na nich kobieta z uwodzicielskim uśmiechem na twarzy, trochę ironicznym, odrobinę lekceważącym. Kobieta równie nierealna jak cała sytuacja, w której znalazł się śledząc tamtego.
     Stał jak zahipnotyzowany, ogarnięty dziwną niemocą, przekonany, że ta chwila to wieczność, która nie ma początku ani końca i w tej samej chwili spostrzegł, że ten czarowny, obezwładniający go kobiecy uśmiech znikł razem z kobietą i obcym.
     Ocknął się. Ruszył szybko, prawie biegnąc, na mały rynek. Przyglądał się po drodze przechodniom wypatrując wśród nich tamtego i tracąc z każdą chwilą nadzieję na odnalezienie go. Zawiedziony zawrócił na stare miasto. Przeszukał bramy, podwórka kamieniczek, klatki schodowe w obu rynkach, potem przylegające do nich ulice i zaułki. Żywej duszy.
     Do domu wrócił późnym wieczorem przysiągłszy sobie, że odnajdzie go, choć miałby go szukać na drugim końcu świata.
     Następnego dnia, z samego rana wyruszył na miasto. Chodził jego ulicami, węszył po bramach, czaił się w zaułkach, na klatkach kamienic, wystawał przed marketami, zaglądał do małych sklepików i zakładów usługowych, i kiedy późnym popołudniem zobaczył go na przystanku autobusowym przy parku, już nie spuścił go z oczu.
     Chodził za nim jak cień. Podglądał go w sposób perfekcyjny, zaplanowany w najdrobniejszych szczegółach. Śledził go systematycznie, poznawał codziennie jego przyzwyczajenia, odkrywał sekrety i tajemnice. W końcu, zebrawszy się na odwagę, stanął przed drzwiami jego mieszkania i nacisnął dzwonek. 
    Nie był zdziwiony tą niespodziewaną, jak sądził, jego wizytą. Wręcz przeciwnie. Zachowywał się tak, jakby jej od dawna oczekiwał. Otworzył drzwi  i zaprosił go do środka gestem dłoni.
     Wszedł do małego mieszkania, typowej kawalerki z przedpokojem łączącym kuchnię z niewielkim, skromnie wyposażonym pokoikiem, który pełnił rolę saloniku i sypialni. W oknie wisiały ciężkie, bordowe zasłony. Pod ścianą stała kanapa. Na podłodze leżał ceglasty dywan, na którym stał obrotowy fotel, zaś na ścianach wisiały reprodukcje obrazu Leonarda da Vinci „Gioconda”. Policzył je wzrokiem – czterdzieści siedem. Policzył jeszcze raz. Czterdzieści siedem twarzy kobiety patrzącej na niego ze ścian z ironicznym, lekceważącym uśmiechem.
     Siedział w fotelu smagany spojrzeniami kobiet z portretów, podniecony subtelnym doznaniem, którego nigdy dotąd nie doświadczył, doznaniem sprawiającym mu fizyczną rozkosz, wprowadzającym go w stan słodkiego upojenia, żeby nagle zerwać się  z fotela i wybiec z mieszkania bez słowa wyjaśnienia.
         Po kilku tygodniach chodzenia za obcym, śledzenia go, podglądania, prawie codziennych wizyt w jego mieszkaniu, które upływały na milczącym wpatrywaniu się w oleje, gwasze i tempery, kupił reprodukcję „Giocondy”, powiesił ją w swojej sypialni, zamknął drzwi, położył się na tapczanie, zapatrzył się na obraz, zapamiętał się, zasnął. 
    Kilka dni później kupił następną reprodukcję. Jakiś czas potem kolejną. Potem jeszcze jedną. Któregoś dnia zamówił u znanego w mieście profesjonalisty prawdziwy olej.
    Mijały dni, tygodnie, miesiące. W jego mieszkaniu pojawiały się kolejne portrety kobiety, która prześladowała go swoim uśmiechem. Żeby mieć pieniądze na obrazy, wyzbył się zabytkowych mebli, spieniężył za pół darmo markowe wyposażenie kuchni, sprzedał biżuterię zmarłej żony oraz najcenniejsze pamiątki po niej i bibeloty. Nic się nie liczyło. Nic nie było ważniejsze od pokoju z zasłonami w oknach i obrotowym fotelem na środku, obwieszonym portretami kobiety prześladującej go swoim ironicznym, lekceważącym uśmiechem.
     Któregoś dnia uzmysłowił sobie, że znajduje się ciągle na początku drogi, na którą wstąpił z ciekawości i dla zabawy. Że zagubił się i potrzebuje pomocy swojego przewodnika, który go na tą drogę wprowadził i którego tak pochopnie porzucił.
     Jeszcze tego samego dnia z bijącym sercem stanął przed drzwiami jego mieszkania i nacisnął dzwonek.
     Drzwi otworzyły się. W progu stanął człowiek, którego widział pierwszy raz w życiu.
    Niczego mężczyźnie nie wyjaśniał. Niczego mu nie tłumaczył. Odepchnął go, wdarł się do mieszkania i kiedy rozejrzał się po nim, ogarnął go dziwny, niewytłumaczalny żal. To nie było pomieszczenie, w którym spędzał codziennie kilka godzin patrząc na kobietę urzekającą go swoim uśmiechem.
     Wrócił do siebie oszołomiony, z poczuciem wewnętrznej pustki. Zamknął drzwi na klucz, rzucił się w ubraniu na tapczan i przeleżał na nim w odrętwieniu kilkanaście godzin. Kiedy doszedł do siebie, pościągał ze ścian obrazy, połamał drewniane ramy, połupał je na drobne szczypki, pociął płótna, spruł osnowę na pojedyncze nitki zaciekle, w ponurym milczeniu, zmiótł resztki na środku pokoju, usypał z nich spory kopczyk, przykrył go kocem i wyszedł na miasto. 
    Chodził uliczkami starego miasta pogrążony w myślach nie zdając sobie sprawy z upływającego czasu. Kiedy przemierzał je kolejny raz, zauważył idącego za nim, krok w krok, młodego człowieka. Zatrzymał się zdumiony i wtedy przyszedł mu do głowy niespodziewany pomysł. Uśmiechnął się uradowany i ruszył przed siebie. Tuż za rogiem natknął się na kobietę, która zatrzymała się przestraszona nagłym spotkaniem z nimi twarzą w twarz.
     Minął kobietę nie zwracając na nią uwagi, wstąpił do galerii przy małym rynku, kupił miniaturową reprodukcję „Giocondy”, wrócił do mieszkania i powiesił obraz w pokoju na ścianie.
    Od tamtego popołudnia zaczął znowu wychodzić na długie spacery. Kiedy przemierza uliczki starego miasta, podąża za nim, jak cień, młody mężczyzna. Bawi go ta sytuacja. Udaje, że nie wie, więcej nawet – nie przeczuwa, że jest śledzony. Nie chce go spłoszyć. Jego obecność sprawia mu przyjemność, dodaje odwagi. Przy nim czuje się pewniejszy. No i jeszcze ta budująca go świadomość, że nie jest już sam. 
     Wczorajszy spacer zakończył wizytą w galerii przy małym rynku, wybrał kolejną, tym razem większą reprodukcję „Giocondy”, wrócił do domu, zawiesił ją w pokoju na ścianie obok miniatury i przesiedział całe popołudnie w fotelu czekając cierpliwie na dzwonek.